قدمت کاشت پسته در ایران به هزاران سال پیش برمی‌گردد و سوابق نشان می‌دهد که از زمان امپراتوری هخامنشی کشت می‌شده است. امروزه ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته در سطح جهان است. شرایط آب‌وهوایی و خاک متنوع این کشور، محیطی ایده‌آل برای کشت انواع پسته فراهم می‌کند که هر کدام طعم و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. این گونه‌ها عبارت‌اند از کله قوچی، اکبری، احمد آقایی، بادامی، فندقی و غیره. در این مطلب به شناخت انواع پسته و خواص آن‌ها می‌پردازیم.
انواع پسته در ایران بر اساس ظاهر
در ایران ارقام پسته را بر اساس شکل ظاهری، اندازه و رنگ به انواع مختلفی دسته بندی می‌کنند. این طبقه بندی‌ها به تشخیص گونه‌های مختلف پسته کشت شده در کشور کمک می‌کند. انواع پسته ایرانی را بر اساس ظاهر آن می‌توان به دو نوع پسته کشیده و گرد دسته بندی کرد. در اینجا به توضیح بیشتر انواع مختلف پسته در ایران می‌پردازیم.
پسته بادامی
پسته‌های کشیده را در یک نگاه کلی پسته بادامی می‌گویند. رقم‌های پسته اکبری، احمدآقایی و همچنین پسته بادامی فیض آباد یا پسته سفید نوق در این دسته قرار می‌گیرند. این پسته‌ها از اندازه‌های خیلی درشت تا ریز در بازار موجود هستند. به خاطر شباهت ظاهری آن‌ها به بادام، آن‌ها را پسته بادامی نامیده‌اند. پسته بادامی فیض آباد یکی از ارقام اصلی در این دسته محسوب می‌شود.
همین‌طور که از نام آن مشخص است؛ مرکز اصلی کشت آن در شهر فیض آباد و روستاهای اطراف آن در استان خراسان رضوی است. این پسته نسبت به پسته اکبری و احمد آقایی اندازه کوچک‌تری دارد و همچنین رنگ پوسته سخت آن سفید است. پسته بادامی از نظر قیمت، یک پسته به صرفه و اقتصادی محسوب می‌شود و می‌تواند ظرف آجیل شما را با هزینه مناسب پر کند.
پسته بادامی
پسته فندقی
منظور از پسته فندقی، تمامی پسته‌های گرد هستند. مهم‌ترین این پسته‌ها، پسته اوحدی است که آن را پسته فندقی می‌گویند. پسته کله قوچی نیز در همین دسته قرار می‌گیرد. پسته اوحدی یا فندقی از جمله رقم‌های محبوب پسته در ایران و جهان است و دلیل آن هم طعم متفاوت و خاطره انگیز آن است.
این پسته به خاطر شکل گرد و ریز آن به پسته فندقی معروف شده و به خاطر میزان چربی بیشتر نسبت به سایر پسته‌ها، خوشمزه‌تر به نظر می‌رسد. البته چربی موجود در پسته، یک چربی سالم و غیر اشباع است. این پسته بیشترین سطح زیر کشت در استان کرمان را به خود اختصاص داده است. منشأ پسته اوحدی یا فندقی یکی از روستاهای رفسنجان است و توسط شخصی به همین نام معرفی شده است.
پسته فندقی
شناخت معروف‌ترین انواع پسته در ایران
رقم‌های مختلف پسته در ایران نتیجه اهلی کردن پسته‌های وحشی و پیوند زدن آن‌ها با یکدیگر در مناطق مختلف آب و هوایی است. پس از سال‌ها بررسی کردن گونه‌ها و پیوندهای مختلف، برخی از این رقم‌ها که توانسته‌اند، با شرایط آب و هوایی بیشترین سازگاری را داشته و ثمردهی بیشتری داشته باشند انتخاب شده و در سطح وسیع‌تری کشت شده‌اند تا در نهایت امروزه برخی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین انواع پسته در ایران شناسایی شده‌اند.
پسته کله قوچی
پسته کله قوچی در دسته پسته‌های گرد قرار دارد ولی نسبت به پسته اوحدی یا فندقی درشت است. مغز پسته کله قوچی، درشت و ارغوانی رنگ است و به خاطر شباهت آن به سر قوچ به این اسم، نام‌گذاری شده است. طعم پسته کله قوچی نیز متفاوت و منحصر به فرد است و به محض خوردن اولین پسته، دهان شما از طعم خاص آن پر می‌شود. در میان انواع پسته، پسته کله قوچی پس از پسته فندقی، بیشترین سطح زیر کشت را در استان کرمان به خود اختصاص داده است.
درخت پسته کله قوچی جزو پسته‌های زودگل محسوب می‌شود زیرا که در اواخر اسفند ماه شروع به گلدهی می‌کند و همچنین از نظر باردهی نیز یک درخت پر بار محسوب می‌شود و به همین دلیل جزو انواع معروف پسته در ایران گردیده است.
پسته کله قوچی
پسته اکبری
پسته اکبری در خانواده پسته‌های بادامی شکل و کشیده قرار دارد. می‌توان گفت پسته اکبری اصیل‌ترین و معروف‌ترین پسته ایرانی است که هم در ایران و هم در سراسر جهان طرفداران زیادی دارد. این پسته درشت‌ترین نوع در میان انواع پسته‌ها است و به همین دلیل گران‌ترین پسته نیز محسوب می‌شود. این پسته به خاطر اندازه بزرگ، طعم بی‌نظیر و ظاهر شکیل برای هدیه دادن و استفاده در پذیرایی‌های خاص بسیار مناسب است. همچنین یکی از پسته‌های مورد علاقه برای صادرات به کشورهای دیگر است.
درخت پسته اکبری جزو پسته‌های دیر گل محسوب می‌شود و در اواخر فروردین ماه شروع به گلدهی می‌کند. همچنین جزو ارقام مقاوم نسبت به گرما، سرما و آفات محسوب می‌شود.
پسته اکبری
پسته احمدآقایی
پسته احمدآقایی از جمله پسته‌های کشیده است. به اندازه پسته اکبری درشت و به اندازه پسته بادامی نیز کوچک نیست. این نوع پسته اولین بار در نوق از توابع رفسنجان توسط احمد آقا فروتن شناسایی شد و به همین دلیل به نام پسته احمد آقایی نام گذاری گردید. این آجیل از نظر ظاهری شباهت زیادی به پسته اکبری دارد ولی هم ابعاد آن از نوع اکبری کوچک‌تر است و هم بر خلاف پسته اکبری که رنگ مغز آن بنفش است، رنگ مغز پسته احمد آقایی قرمز روشن است و به همین دلیل به آن پسته “لب ماتیکی” هم می‌گویند.
این پسته طعمی ملایم و دلپذیر دارد که آن را برای استفاده در انواع آجیل های ترکیبی و مصارف خانگی ایده‌آل می‌کند. این پسته کشیده و خندان است و به‌عنوان یکی از پرطرفدارترین پسته‌های ایرانی شناخته می‌شود. درخت پسته احمد آقایی زودگل محسوب شده و در 10 تا 16 فروردین گلدهی آن شروع می‌شود. همچنین این نوع پسته رشد سریع و قوی دارد و به دلیل باردهی بالا، بهره‌وری اقتصادی آن بسیار خوب است.
پسته احمد آقایی
انواع پسته دامغان
دامغان یکی از مراکز تولید پسته در ایران است که نوع پسته‌های کشت شده در این منطقه با سایر مناطق همچون کرمان و خراسان رضوی متفاوت است. انواع پسته‌ها کشت شده در دامغان عبارت‌اند از: پسته عباسعلی، پسته خنجری، پسته شاه‌پسند، پسته فخری و پسته قرمز علیان. هر کدام از این ارقام پسته ویژگی‌های خاص خود را دارند.
- پسته عباسعلی
پسته عباسعلی از معروف‌ترین سوغات دامغان محسوب می‌شود و یکی از گونه‌های با کیفیت و محبوب این منطقه است. این پسته در خانواده پسته‌های احمد آقایی قرار دارد و شباهت زیادی به این نوع پسته دارد. پسته عباسعلی دارای اندازه‌ای کشیده و پوستی سفید است که به‌خاطر طعم عالی و مغز خوشمزه‌ای که دارد، به عنوان یکی از بهترین پسته‌های دامغان شناخته می‌شود. این پسته معمولاً به کشورهای دیگر صادر می‌شود و به دلیل کیفیت بالا، تقاضای زیادی دارد.
- پسته خنجری
پسته خنجری یکی از خاص‌ترین و منحصر به‌فردترین انواع پسته در دامغان است. این پسته به دلیل لبه‌های تیز و نوک‌دار خود که شبیه به خنجر است، نام “خنجری” را گرفته است. از نظر ظاهر شبیه پسته احمد آقایی و بادامی است، اما تفاوت اصلی آن در نوک تیز و منحنی‌های لبه‌هاست. طعم این پسته نیز نسبت به دیگر ارقام تندتر و قوی‌تر است و به دلیل شکل زیبا و منحصر به فردش، محبوبیت زیادی در بازار دارد.
- پسته شاه‌پسند
پسته شاه‌پسند از دیگر ارقام کشیده و بادامی شکل دامغان است که از نظر ظاهری شباهت زیادی به پسته اکبری دارد. این پسته به دلیل مغز خوش رنگ و قرمز خود جذابیت زیادی دارد و از آن برای صادرات استفاده می‌شود. پسته شاه‌پسند از نظر اندازه و طعم بسیار متعادل است و در پذیرایی‌های خاص نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. مغز این پسته طعمی شیرین و خوشایند دارد که باعث شده در میان پسته‌های صادراتی محبوبیت ویژه‌ای داشته باشد.
- پسته فخری
پسته فخری نیز در دسته پسته‌های بادامی و کشیده قرار دارد. این نوع پسته به دلیل داشتن مغز بیشتر نسبت به سایر ارقام، محصولی بسیار مقوی و مغذی به شمار می‌آید. پسته فخری از نظر باردهی نیز عملکرد خوبی دارد و کشاورزان دامغانی آن را به دلیل سودآوری بالای آن ترجیح می‌دهند. طعم پسته فخری ملایم و دلپذیر است و به عنوان یکی از ارقام برتر پسته دامغان شناخته می‌شود.
- پسته قرمز علیان
پسته قرمز علیان یکی از ارقام خاص و مشهور دامغان است که به دلیل رنگ قرمز پوست خارجی خود، به این نام شناخته می‌شود. این نوع پسته از نظر طعم و کیفیت بسیار مطلوب است و در بازارهای داخلی و خارجی جایگاه ویژه‌ای دارد. مغز پسته قرمز علیان بسیار لطیف و نرم است و به دلیل ظاهر خاص و رنگ جذابش، به عنوان یکی از گران‌ترین انواع پسته شناخته می‌شود.
یرداشت پسته از مزراع دامغان
انواع پسته رفسنجان
پسته رفنسجان یک رقم پسته نیست بلکه شهر رفسنجان و توابع آن مهم‌ترین مرکز کشت پسته در ایران است که انواع ارقام پسته در آن کشت می‌شود. بر اساس آمار انجمن پسته ایران، سطح زیر کشت پسته در این شهرستان 63 هزار هکتار است که حدود 14% از کل سطح زیر کشت پسته در ایران را شامل می‌شود. همچنین پیش بینی شده است در سال 1402-1403، مقدار 61 هزار تن پسته خشک از باغات این شهرستان برداشت شود که این میزان حدود 34% از کل پسته‌ای است که پیش بینی می‌شود در سراسر ایران برداشت شود.
بیشترین رقم پسته کشت شده در شهرستان رفسنجان، پسته فندقی یا اوحدی است، همچنین پسته کله قوچی، اکبری و احمد آقایی نیز دیگر ارقام مهم در این شهرستان است. همچنین یکی از ارقام دیگر پسته در این شهرستان پسته سفید نوق است که از خانواده پسته‌های بادامی محسوب شده و نسبت به پسته اکبری و احمد آقایی قیمت مناسب‌تری دارد. نوق یکی ازبخش‌های شهرستان رفسنجان است و مرکز آن شهر بهرمان زادگاه اکبر هاشمی رفسنجانی است.
مطالعه بیشتر: بیشترین پسته ایران در کدام شهر است؟
برداشت پسته در رفسنجان
روش تشخیص پسته مرغوب از نامرغوب
برای خرید بهترین پسته و تشخیص مرغوب از نوع نامرغوب باید فاکتورهای زیر را در هنگام خرید پسته در نظر داشت:
- تازه و امسالی بودن پسته: مهم است که پسته تازه باشد، زیرا پسته زمان نگهداری طولانی ندارد و اگر به مدت طولانی در انبار نگهداری شده باشد، هم طعم خود را از دست می‌دهد و هم ممکن است دچار آفت شده باشد. بنابراین هنگام خرید پسته طعم آن را تست کنید و در صورتی که احساس کردید مزه کهنگی می‌دهد یا نشانه‌های از آفت زدگی در آن وجود دارد، از خرید آن صرف نظر کنید.
- خندان بودن پسته: هنگامی که مغز پسته به اندازه کافی رشد می‌کند پوسته سخت را می‌شکافد و این باعث خندان شدن پسته می‌شود. پسته‌های دهان بسته به اندازه کافی رشد نکرده‌اند، ممکن است زودتر از موعد برداشت شده باشند و یا به علت تغذیه کم، مغز به اندازه کافی رشد نکرده باشد. پس یک پسته مرغوب تا حد زیادی خندان است.
- اندازه پسته: پسته‌های درشت در بازار قیمت بالاتری دارند ولی این لزوماً به معنای این نیست که پسته‌های درشت مرغوب‌تر هستند بلکه تقاضای آن‌ها بیشتر است و به همین دلیل قیمت آن‌ها بالا رفته است.
پسته ایرانی بخریم یا خارجی
پسته، خوشمزه‌ترین آجیل دنیا است، چه در ایران تولید شود و چه در هر جای دیگری. اما برخی افراد معتقدند پسته ایرانی طعم بهتری نسبت به سایر پسته‌ها دارد. بسیاری از صادر کنندگان پسته در ایران و اروپا باور دارند که انواع پسته ایرانی به دلیل اینکه در شرایط آب و هوایی کویری ایران تولید شده طعم عمیق‌تری نسبت به سایر پسته‌ها دارد.
روش اندازه‌گیری پسته
یکی از معیارهای تأثیرگذار بر قیمت پسته اندازه و درشتی آن است. برای این منظور معیاری به نام انس پسته وجود دارد که هر چقدر عدد آن پایین‌تر باشد یعنی پسته درشت‌تر است. برای محاسبه انس پسته ابتدا 142.5 گرم از پسته نمونه برمی‌دارند و سپس آن را به دسته‌های 5 تایی تقسیم می‌کنند. تعداد دسته‌ها نشانگر انس پسته است. پسته اکبری که درشت‌ترین پسته محسوب می‌شود معمولاً از انس 18 تا انس 22 در بازار موجود است. پسته بادامی که ریزتر می‌باشد از انس 26 تا 32 و پسته فندقی نیز از انس 28 تا 34 می‌توان پیدا کرد.
اندازه گیری انس پسته
میزان صادرات پسته در ایران
ایران پس از آمریکا در جایگاه دوم صادرات پسته در جهان قرار دارد. پسته فندقی یا اوحدی از مهم‌ترین انواع پسته صادراتی ایران به حساب می‌آید. همچنین در حال حاضر روسیه یکی از بازارهای اصلی صادرات پسته ایران به شمار می‌رود و پسته بادامی یکی از ارقام اصلی صادراتی به روسیه محسوب می‌شود.
پیش از این چین یکی از بزرگترین خریداران پسته ایران بود که در حال حاضر آمریکا با قیمت پایین‌تر توانسته است بخش اعظم این بازار را تصاحب کند. همچنین صادرات پسته به کشورهای اروپایی به دلیل استانداردهای موجود در اروپا در خصوص میزان باقی مانده سموم پسته به سختی صورت می‌گیرد.
سخن پایانی
پسته در ایران قدمتی طولانی دارد و ایران به تولید برخی از مرغوب‌ترین انواع پسته در جهان معروف است. قدمت پسته در ایران سبب شده تا گونه‌های متفاوتی از این محصول در ایران رشد کنند به صورتی که بیش از 90 رقم پسته در ایران کشت می‌شود. در این مقاله سعی کردیم شناخت بهتری از ارقام پسته ایرانی داشته باشیم و در مورد مزایای هر کدام صحبت کنیم. در این مطلب با چند رقم معروف پسته در ایران آشنا شدیم و آن‌ها را از نظر طعم، اندازه و ظاهر با هم مقایسه کردیم تا به راحتی بتوانید برای خرید پسته اقدام کنید. قبل از خرید از تمام محصولات سایت شودیک دیدن نمایید. این فروشگاه انواع متنوع پسته را با بهترین قیمت و کیفیت در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهد و بخشی از سود خود را صرف ابادانی روستای شودیک می‌کند.
فروشگاه شودیک
سؤالات متداول
- چند نوع پسته در ایران وجود دارد؟
در ایران بیش از 90 رقم مختلف پسته کشت می‌شود، اما مشهورترین و پرمصرف‌ترین آن‌ها شامل پسته اکبری، پسته احمد آقایی، پسته کله قوچی و پسته فندقی هستند. هر کدام از این انواع، ویژگی‌های منحصر به فردی از نظر اندازه، طعم و کاربرد دارند. ایران به دلیل تنوع زیاد و کیفیت بالای پسته‌ها، یکی از صادرکنندگان اصلی این محصول در جهان محسوب می‌شود.
- انواع مختلف پسته چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
انواع پسته از نظر مشخصاتی مانند اندازه، طعم و ظاهر پسته متفاوت هستند و هر رقمی طعم و بافت منحصر به فرد خود را دارد.
- کدام نوع پسته برای صادرات مناسب‌تر است؟
پسته فندقی و کله قوچی به دلیل اندازه کوچک‌تر و مغز بزرگ‌تر، بیشترین سهم صادرات را دارند. پسته فندقی به دلیل قیمت مناسب و پسته کله قوچی به خاطر مغز درشت و کیفیت بالا، پرطرفدارترین انواع پسته‌های صادراتی هستند. همچنین پسته اکبری و پسته احمد آقایی نیز به دلیل ظاهر کشیده و زیبای خود برای بازارهای خاص صادرات می‌شوند.